Sejfi Vllamasi
SI U PUSHKATUA NGA MALAZEZËT ÇERÇIZ TOPULLI
Administrimi i Shkodrës nga Komisioni Shkodran me 11 figura të qytetit vazhdoi deri kur hyri Mali i Zi. Ushtria e Malit të Zi hyri në Shkodër më 15 korrik 1915, dhe po atë ditë arrestuan disa nga komisioni dhe Sotir Peci, Luigj Gurakuqi, Fejzi Alizoti, Eshref Frashëri, Muço Qulli dhe Çerçiz Topulli. Dy të fundit u ndanë nga të tjerët dhe u burgosën në kazerma. Të gjithë të arrestuarit u dërguan në Cetinjë, përveç dyshes Qulli dhe Topulli. Për fatin e tyre pritej të vinte major Bahri Begolli, adjutant i kral Nikollës më 16 korrik. Nëse ai vinte atë mbrëmje, ata shpëtonin. Por Begolli u vonua dhe natën e 17 korrikut, duke u gdhirë, Topulli dhe Qulli u pushkatuan në fushë të Shtoit, afër katundit Golem, prej një toge ushtarake malazeze.
15 ushtarë përcillnin 2 vetë, tha dëshmitari okular Mahmut Golemi, para se me dalë drita. Ata dikur u ndalën dhe morën shenjë dy burrat. Mustafa Qulli, me veshje bojë hiri, bërtiti në një mënyrë alarmante, ndërsa Çerçizi, i veshur e xhaketë bojë mjalti, i tha: “Mos u tremb, se patriotët kështu e kanë”. Ushtarët qëlluan dhe Qulli ra i vdekur, ndërsa i dyti, duke sharë, me një zë luani dhe me një shpejtësi të rrufeshme sulmoi ushtarët dhe, pa u lënë kohë të shtinin për herë të dytë, hyri mes tyre dhe erdhi fytafyt me ta për të marrë një pushkë prej tyre. Kjo luftë vazhdoi për një minutë. Në atë përleshje, pasi gjetën rast, i ranë për herë të dytë dhe e vranë. Të nesërmen dëshmitari shkoi te vendi dhe i gjeti të varrosur cekëte me ferra. Si muslimanë që ishin dhe për nderim, i mbuloi më thellë.
Në zhvarrimin e janarit 1916 u gjetën shumë shenja të Qullit, ndërsa Topulli ishte më thellë dhe nuk e prekën. Këta ishin vetëm dy nga 2 mijë shqiptarët që gjeneral Veshoviqi vrau në malet dhe rrethe e Shkodrës dhe Kosovës.
Çerçizi u vra me nxitjen e Tozllit, tregtar grek në Shkodër, për të marrë hakun e peshkopit grek, që kishte vrarë Çerçizi bashkë me Mihal Gramenon te Guri i Cjapit më 1907 për të marrë gjakun e Spiro Kosturit, vrarë nga grekët në Selanik. Muço Qulli u vra si austrofil.
(Sejfi Vllamasi: Ballafaqime politike në Shqipëri. 1897-1942. Botimi i dytë. Tiranë, 2000. Faqe 129-131). Teksti: Lëvizja Patriotike Shqiptare