Presidenti rus Vladimir Putin ka njoftuar fillimin e prodhimit në seri të raketës balistike me rreze të mesme veprimi (IRBM) “Oreshnik”. Kjo deklaratë u bë gjatë një fjalimi që Putin mbajti para të diplomuarve të akademive ushtarake ruse, duke shënuar një hap të ri në modernizimin e arsenalit ushtarak të Rusisë.
Ky është njoftimi i parë zyrtar nga Kremlini për prodhimin e ‘Oreshnik’ që nga shkurti i vitit 2025, kur Putin kishte përshkruar aftësitë e kësaj rakete. Më herët, në dhjetor 2024, gjatë samitit të EAEU-së, ai kishte theksuar përdorimin e mundshëm të Oreshnikut nëse do të ishte e nevojshme, duke e cilësuar atë si të përshtatshëm për detyra specifike.
Raketa “Oreshnik” besohet të jetë zhvilluar nga raketa RS-26 Rubezh, një raketë e lëvizshme tokë-tokë me lëndë djegëse të ngurtë, e cila fillimisht ishte përjashtuar nga programi shtetëror i armatimit të Rusisë për shkak të kufizimeve financiare, me prioritet dhënien ndaj platformave të tjera si Avangard.
Përdorimi i parë i konfirmuar i raketës “Oreshnik” ndodhi më 21 nëntor 2024, kur ajo u lëshua në konfigurim jo-bërthamor kundër objektit industrial-mbrojtës Yuzhmash në Dnipro të Ukrainës. Ky sulm u interpretua zyrtarisht si një përgjigje ndaj përdorimit nga Ukraina të armëve me rreze të gjatë veprimi të furnizuara nga Perëndimi, duke përfshirë raketat ATACMS dhe Storm Shadow.
Zëdhënësi i Kremlinit, Dmitry Peskov, deklaroi më vonë se lëshimi ishte një demonstrim i aftësive dhe një paralajmërim, duke shtuar se Shtetet e Bashkuara ishin njoftuar 30 minuta përpara sulmit, edhe pse nuk kishte asnjë kërkesë zyrtare për ta bërë këtë.
Besohet se raketa “Oreshnik” operon me shpejtësi që tejkalojnë Mach 10 dhe ka një rreze veprimi deri në 5,000 kilometra, duke e klasifikuar atë si një raketë balistike me rreze të ndërmjetme veprimi (IRBM). Analistët nga institucionet ruse dhe perëndimore kanë theksuar fleksibilitetin e vendosjes së saj për shkak të lëvizshmërisë dhe kohëzgjatjes së shkurtër të fazës aktive të fluturimit, e cila e bën më të vështirë zbulimin nga sistemet e mbrojtjes raketore. Sipas ekspertit Igor Korotchenko, këto karakteristika lejojnë që “Oreshnik” të vendoset në vende të ndryshme, duke minimizuar zbulimin nga zbulues teknikë ose satelitorë. Nga mesi i vitit 2025, diskutohet mundësia e stacionimit të sistemit në Bjellorusi, me marrëveshje. Burime amerikane dhe ukrainase kanë sugjeruar se raketa mund të ketë mbajtur koka luftarake inerte ose jo-shpërthyese. Një drejtor i CSIS deklaroi se edhe kokat luftarake hipersonike inerte mund të shkaktojnë dëmtime fizike për shkak të energjisë së tyre kinetike, ndërsa ekspertë të tjerë vlerësuan se sulmi ka të ngjarë të ketë qenë më shumë politik sesa taktik.
The Economist dhe analistë të ndryshëm të mbrojtjes e interpretuan përdorimin e raketës si pjesë të një fushate më të gjerë frikësimi që synonte shtetet anëtare të NATO-s dhe administratën e ardhshme amerikane. Mediat ruse publikuan grafikë që tregonin kohët e fluturimit nga Rusia në kryeqytete të ndryshme evropiane, duke përforcuar perceptimin e funksionit strategjik të sinjalizimit të sistemit.
Zyrtarët rusë e kanë lidhur zhvillimin e “Oreshnikut” me prishjen e marrëveshjeve të kontrollit të armëve. Shtetet e Bashkuara u tërhoqën nga Traktati INF në vitin 2019, duke përmendur shkeljet ruse në lidhje me raketën 9M729, ndërsa Rusia pezulloi pjesëmarrjen e saj në Traktatin e Ri START në vitin 2023, duke ngritur kundërshtime mbi arsenalet bërthamore të NATO-s që nuk mbuloheshin nga kuadri dypalësh. Moska kishte shpallur një moratorium të njëanshëm për vendosjen e raketave me rreze të mesme veprimi, por në dhjetor 2024, Putin deklaroi se moratoriumi do të përfundonte nëse SHBA-të do të vendosnin sisteme të ngjashme. Në fillim të qershorit 2025, zv.Ministri i Jashtëm Sergey Ryabkov tregoi se përmbajtja e Rusisë nuk ishte reciproke dhe se moratoriumi po arrinte përfundimin e tij. Peskov shtoi se Rusia dhe Shtetet e Bashkuara nuk ishin aktualisht të angazhuara në negociata mbi kontrollin e armëve, duke përfshirë armët sulmuese strategjike ose mbrojtjen nga raketat. Përfaqësuesit rusë kanë fajësuar vazhdimisht Shtetet e Bashkuara për shembjen e traktateve të mëparshme dhe kanë refuzuar inicimin e çdo kuadri të ri pa ndryshime të rëndësishme në qëndrimet e politikës perëndimore.
Brenda Rusisë, raketa “Oreshnik” është paraqitur si një përgjigje ndaj tensioneve gjeopolitike në rritje dhe si pjesë e një zhvillimi më të gjerë ushtarak. Putin deklaroi gjatë fjalimit të tij në qershor 2025 se narrativa e një “kërcënimi rus” u krijua nga vendet e NATO-s për të justifikuar shpenzimet ushtarake dhe kohezionin politik. Ai kritikoi NATO-n për provokimin e një gare armatimesh dhe militarizim global, ndërsa riafirmoi angazhimin e Rusisë për të rritur aftësitë e saj ushtarake. Këto përfshijnë krijimin e forcave të sistemeve pa pilot, përmirësimin e triadës bërthamore dhe rritjen e investimeve në forcat strategjike të raketave, forcat detare dhe elementët ajrorë. Në mënyrë specifike, Putin deklaroi se sistemet moderne Yars do t’u dorëzoheshin Forcave Strategjike të Raketave dhe se pjesa ajrore e triadës bërthamore do të plotësohej nga bombarduesit Tu-160M gjatë vitit 2025. Ai gjithashtu vuri në dukje planet për anije të reja sipërfaqësore dhe nëndetëse të pajisura me armë sulmi precize dhe theksoi koordinimin e vazhdueshëm midis zbatimit të ligjit, shërbimeve të inteligjencës dhe ushtrisë si thelbësor për sigurinë kombëtare.
Komentet e ekspertëve brenda Rusisë sugjerojnë se “Oreshnik” përfundimisht mund të vendosen në çdo ushtri të kombinuar armësh ose tankesh brenda Forcave të Armatosura Ruse. Analisti Mikhail Khodarenok argumentoi se raketa ka të ngjarë të vendoset në të dy nivelet e komandës operacionale dhe strategjike dhe se procesi i përgjithshëm i pajisjes së njësive do të zgjaste disa vite. Ai gjithashtu theksoi se sistemi mund të zgjerojë ndjeshëm shtrirjen operacionale të ushtrisë ruse në çdo teatër rajonal, duke përfshirë vendosjet e mundshme në Lindjen e Largët të Rusisë në përgjigje të zhvillimeve në rajonin e Azi-Paqësorit. Sipas Korotchenko, koordinimi i industrisë ruse të mbrojtjes do të siguronte përmbushjen në kohë të urdhrave të mbrojtjes shtetërore për dërgesat e Oreshnik, si në forcat strategjike ashtu edhe në kontingjentet e mundshme me bazë në Bjellorusi. Këto zhvillime përputhen me deklaratat e mëparshme nga Ministria Ruse e Mbrojtjes, e cila në nëntor 2024 deklaroi qëllimin e saj për të miratuar raketën në shërbim dhe për të vazhduar testimet në kushte luftimi.
Reagimet ndërkombëtare ndaj përdorimit dhe prodhimit të raketës kanë qenë të ndryshme. Presidenti ukrainas Volodymyr Zelensky e përshkroi sulmin e nëntorit 2024 si një përshkallëzim të madh dhe bëri thirrje për një dënim më të fortë ndërkombëtar. Kancelari gjerman dhe përfaqësuesit e OKB-së shprehën gjithashtu shqetësim, duke e karakterizuar përdorimin e një sistemi të tillë si një zhvillim destabilizues. Më 26 nëntor 2024, Këshilli NATO-Ukrainë lëshoi një deklaratë që dënonte sulmin me raketa si një përpjekje tjetër nga Rusia për të frikësuar popullsinë civile të Ukrainës dhe për të minuar mbështetjen e aleatëve. Ai arriti në përfundimin se përdorimi i sistemeve eksperimentale nuk do të ndryshonte rrjedhën e konfliktit dhe as nuk do ta pengonte NATO-n të ndihmonte Ukrainën. Disa ekspertë kanë ngritur shqetësime se përdorimi i raketave balistike me rreze të gjatë veprimi me armatim konvencional mund të shkaktojë keqinterpretime, veçanërisht nëse kundërshtarët supozojnë se ato janë të pajisura me armë bërthamore. Potenciali për konfuzion konsiderohet i rëndësishëm në kontekstin e stabilitetit strategjik, veçanërisht duke pasur parasysh ngjashmërinë e raketës me sistemet INF të ndaluara më parë dhe origjinën e saj në një platformë që ishte përjashtuar nga vendosja, sipas angazhimeve të mëparshme për kontrollin e armëve.