Një hetim i plotë i botuar në maj 2023 zbuloi se bërthama e brendshme e Hënës është, në fakt, një “top i fortë” me një densitet të ngjashëm me atë të hekurit.
Kjo, shpresojnë studiuesit, do të ndihmojë në zgjidhjen e një debati të gjatë nëse qendra e Hënës është e ngurtë apo e shkrirë dhe do të çojë në një kuptim më të saktë të historisë së satelitit tonë – dhe si rrjedhojë, atë të Sistemit Diellor.
“Rezultatet tona,” shkroi një ekip i udhëhequr nga astronomi Arthur Briaud i Qendrës Kombëtare Franceze për Kërkime Shkencore, “vënë në dyshim evolucionin e fushës magnetike të Hënës falë demonstrimit të ekzistencës së bërthamës së brendshme të saj”.
Bëhet e ditur se hetimi i përbërjes së brendshme të objekteve në Sistemin Diellor realizohet në mënyrë më efektive nëpërmjet të dhënave sizmike.
Mënyra se si valët akustike të krijuara nga tërmetet lëvizin dhe reflektojnë nga materiali brenda një planeti ose hëne, mund t’i ndihmojë shkencëtarët të krijojnë një hartë të detajuar të brendësisë së objektit.
Ka të dhëna sizmike hënore të mbledhura nga misioni Apollo, por rezolucioni i tij është shumë i ulët për të përcaktuar me saktësi gjendjen e bërthamës së brendshme.
Dihet se ekziston një bërthamë e jashtme e lëngshme, por ajo që përfshin bërthama nuk dihet, shkruan Science Alert.
Për ta kuptuar një herë e përgjithmonë, Briaud dhe kolegët e tij mblodhën të dhëna nga misionet hapësinore dhe eksperimentet hënore me rreze lazer për të përpiluar një profil të karakteristikave të ndryshme hënore.
Këto përfshijnë shkallën e deformimit të saj nga ndërveprimi gravitacional me Tokën, ndryshimin në distancën e saj nga Toka dhe dendësinë.
Më pas, ata kryen modelim me lloje të ndryshme bërthamore për të gjetur se cilat përputheshin më së shumti me të dhënat e vëzhgimit.
Siç raportohet, ata bënë disa gjetje interesante.
Së pari, modelet që ngjanin më shumë me atë që dimë për Hënën, përshkruajnë përmbysjen aktive thellë brenda mantelit hënor.
Kjo do të thotë që materiali më i dendur brenda Hënës bie drejt qendrës dhe materiali më pak i dendur ngrihet lart.
Ky aktivitet është propozuar prej kohësh si një mënyrë për të shpjeguar praninë e disa elementeve në rajonet vullkanike të Hënës.
Hulumtimi i ekipit shton një pikë tjetër në listën “për” të provave.
Dhe ata zbuluan se bërthama hënore është shumë e ngjashme me atë të Tokës – me një shtresë të jashtme të lëngshme dhe një bërthamë të brendshme të ngurtë
Sipas modelimit të tyre, bërthama e jashtme ka një rreze prej rreth 362 kilometra dhe bërthama e brendshme ka një rreze prej rreth 258 kilometra.
Bërthama e brendshme, zbuloi ekipi, gjithashtu ka një densitet prej rreth 7,822 kilogramë për metër kub.
Çuditërisht, në vitin 2011, një ekip i udhëhequr nga shkencëtari planetar i NASA Marshall, Renee Weber, gjeti një rezultat të ngjashëm duke përdorur teknikat më të fundit sizmologjike në të dhënat e Apollos për të studiuar bërthamën hënore.
Ata gjetën prova të një bërthame të brendshme të fortë me një rreze prej rreth 240 kilometrash dhe një densitet prej rreth 8,000 kilogramë për metër kub.
Rezultatet e tyre, thonë Briaud dhe ekipi i tij, janë konfirmim i atyre gjetjeve të mëparshme. Dhe kjo ka disa implikime interesante për evolucionin e Hënës.
Ne e dimë se jo shumë kohë pasi u formua, Hëna kishte një fushë magnetike të fuqishme, e cila filloi të zhdukej rreth 3.2 miliardë vjet më parë.
Një fushë e tillë magnetike krijohet nga lëvizja dhe konvekcioni në bërthamë, kështu që nga çfarë përbëhet bërthama hënore është thellësisht e rëndësishme se si dhe pse fusha magnetike u zhduk.