CIVIL: Deri në ç’masë Serbia përbën kërcënim për sigurinë dhe stabilitetin e Ballkanit Perëndimor, rajonit në përgjithësi, dhe gjithashtu në atë kontekst në lidhje me vendin tonë? Dhe nëse shikojmë se si po zhvillohen marrëdhëniet midis dy vendeve, praktikisht është një shtet vëllazëror në të cilin nuk mund të shihet një kërcënim klasik. Megjithatë, si sillet sjellja e Serbisë si shtet dhe udhëheqja politike serbe në lidhje me sigurinë dhe stabilitetin e rajonit në përgjithësi? Edhe ne biem në këtë kategori, dhe sigurisht pyetja është – a është thjesht një projekt politik apo është pjesë e një strategjie më të gjerë, më këmbëngulëse që buron nga Moska? Sa e ndryshme është, sa e lidhur dhe e koordinuar është?
Pendarovski: Një fjali në lidhje me këtë tezë të fundit – sa e ngjashme është, sa e ndryshme është. Zanafilla e shfaqjes së botës ruse nuk është vetëm kohore, por mbi të gjitha kohore e ndryshme nga shfaqja e konceptit që ne e përcaktojmë si bota serbe. Me fjalë të tjera, koncepti i botës serbe përshtatet në postulatet e mëparshme të botës ruse dhe përpiqet të arrijë interesat e saj kombëtare, gjë që është legjitime.
Pra, nuk bëhet fjalë për krijimin e një bote ruse sot, dhe pastaj nga e hëna do të krijojmë botë të tjera më të vogla që do të shtyjnë përpara agjendën tonë. Është një strategji që shumë shtete më të vogla e kanë bërë gjatë historisë. Është më mirë, për shembull, kur po bëheni të pavarur si shtet në vitet 1990, Kroacia e bëri këtë, Sllovenia e bëri këtë, dhe ne e bëmë këtë gjithashtu. Është më mirë, nëse mund t’i përfshini aspiratat tuaja kombëtare për një shtet të veçantë, për një shtet të pavarur, në planet e mëdha të shteteve të mëdha, sepse nuk mund ta arrini pavarësinë vetë.
Pra, bota serbe është një krijim më i ri, si të thuash, është një krijim më i ri. Megjithatë, sa i përket ndikimit të botës ruso-serbe në rajon, unë kam një përkufizim krejtësisht të ndryshëm të ndikimit të botës ruso-serbe në rajon nga ajo që ka qenë rrjedha kryesore deri më tani. Unë pretendoj se nga Serbia, ju po pyetni konkretisht për ndikimin e tyre në rajon, unë pretendoj se nga Serbia nuk ka asnjë presion apo përpjekje të qartë që ne, si shtet, të hyjmë në atë botë.
Unë pretendoj se strukturat tona politike, jo të gjitha, sigurisht, disa dhe deri në një farë mase, duan vetë të jenë pjesë e asaj bote. Shikoni, për të mbështetur këtë tezë të fundit, ka një numër, një sërë lëvizjesh konkrete nga ana jonë që e tregojnë këtë, por, thënë në mënyrën më të drejtpërdrejtë, cilat janë ato dimensione të ndryshme të botës ruse, dhe nëse doni, të botës serbe? Bota ruse përfshin rusët etnikë, ata që flasin gjuhën ruse, por nuk janë rusë etnikë, dhe besimtarët e Kishës Ortodokse Ruse. Transferojeni këtë në një kontekst rajonal: serbët etnikë, gjuha serbe, Kisha Ortodokse Serbe. Në Maqedoni, populli dominues nuk janë serbët, por maqedonasit. Ne kemi një kishë të veçantë – Kishën Ortodokse Maqedonase, ne nuk jemi në asnjë mënyrë pjesë e Kishës Ortodokse Serbe, megjithëse pati përpjekje të tilla në atë kohë, për fat të mirë, ato dështuan, si një anakronizëm historik, i palidhur me realitetin konkret në terren, dhe këtu, megjithëse kemi një përvojë të përbashkët nga Jugosllavia, një numër shumë i vogël maqedonasish, veçanërisht brezi i ri, flasin serbisht.
Pra, ata nuk i kanë ato supozime themelore kulturore ose etnike që ju të jeni sipas përkufizimit, ose të pritet të jeni, pjesë e botës serbe, atëherë pse hasim gjithnjë e më shumë në raportet përkatëse evropiane se Maqedonia – Maqedonia e Veriut – po bëhet pjesë e saj. Ekziston një deklaratë, ekziston një rezolutë e Parlamentit Evropian që na përmend pikërisht në atë kontekst dy muaj më parë, e votuar me shumicë dërrmuese. Sepse ekziston një strukturë politike, jo e gjitha, sigurisht, por aktorë të rëndësishëm brenda asaj strukture, të cilët duan të jenë pjesë e asaj bote.
Dhe së fundmi, nëse keni një Zëvendëskryeministër që nuk e fsheh se punon për interesat e asaj bote dhe se është shprehimisht kundër NATO-s dhe Bashkimit Evropian, një Zëvendëskryeministër, nuk mund të pretendoni se ky është ndonjë politikan në margjina që nuk ka ndikim në formësimin e politikave strategjike thelbësore të shtetit tonë. Pra, në shumë vende mund të dallohet se praktikisht po thoni po, ne jemi anëtarë të NATO-s, por de facto, duam të jemi edhe pak pjesë e kësaj bote tjetër. Kjo nuk po ndodhte deri në vitin 2024.
Pra, nuk po flas tani për popullsinë në tërësi. Po flas për elitën politike që çdo herë dhe kudo në çdo periudhë historike paracakton drejtimet kryesore përgjatë të cilave duhet të lëvizë një komb dhe një shtet. Nuk mund të presësh që një person i zakonshëm, dikush që punon, që mezi ia del mbanë muajit pas muaji, të përcaktojë kursin kryesor dhe të thotë, e shohim Maqedoninë nga sot dhe për 50 vitet e ardhshme të ankoruar atje, përkundrazi kjo është puna e njerëzve të zgjedhur për të udhëhequr vendin. Pra, kur udhëheq, duhet të dish se ku po udhëheq dhe pse po udhëheq, jo vetëm për të qenë diku. Ne nuk u bashkuam me NATO-n sepse ishte në modë ose sepse të gjithë të tjerët po e bëjnë, por sepse kemi një përfitim konkret.
Pushtimi rus i Ukrainës tregon se është shumë mirë që e kapëm trenin e fundit për t’u bashkuar me Aleancën, në kohë, duhet të them në thonjëza, edhe pse sipas mendimit tim pak vonë, por prapëseprapë në kohë. Përndryshe, nëse do të kishim qenë vetëm tani, në këtë situatë, në këto stuhi të forta gjeopolitike që fryjnë në të gjithë kontinentin, nuk e di se sa të qëndrueshëm do të kishim qenë nga një perspektivë sigurie.