Një përplasje e re po ndizet mes Kinës dhe Shteteve të Bashkuara. Pekini ka shpallur ndalimin e eksporteve të elementëve të rrallë minerale kritike për industrinë e teknologjisë dhe mbrojtjes amerikane.
Ky vendim i ri i Pekinit, i shpallur nga Ministria e Tregtisë, synon “mbrojtjen e sigurisë kombëtare” dhe formalizon kufizimet ekzistuese mbi teknologjitë e përpunimit dhe bashkëpunimin e paautorizuar me kompani të huaja.
Eksportet drejt prodhuesve të armëve dhe disa firmave të sektorit të gjysmëpërçuesve pritet të ndalohen plotësisht.
Ky është një zhvillim që vjen në një moment delikat të marrëdhënieve tregtare mes Pekinit dhe Uashingtonit, vetëm pak ditë para takimit të pritshëm mes presidentit kinez Xi Jinping dhe atij amerikan Donald Trump.
Në rregulloren e re, Ministria e Tregtisë thekson se çdo teknologji që lidhet me nxjerrjen, përpunimin apo prodhimin e magnetëve nga elementët e rrallë, mund të eksportohet vetëm me leje të posaçme nga qeveria kineze.
Pekini paralajmëron gjithashtu se kompanitë kineze nuk mund të bashkëpunojnë me kompani të huaja në këtë sektor pa miratimin e shtetit.
Këto masa pasojnë vendimin e prillit, kur Kina përfshiu disa elementë të rrallë dhe materiale të lidhura me to në listën e kontrollit të eksporteve, duke shkaktuar mungesa të mëdha në tregun global. Por këtë herë, autoritetet kineze e kanë bërë të qartë se licencat për eksport nuk do t’u jepen prodhuesve të armëve apo disa kompanive të industrisë së çipave.
Rregullorja e re përfshin kufizime të detajuara mbi teknologjitë dhe proceset e ndaluara për eksport pa leje, si: nxjerrja, shkrirja dhe ndarja e elementëve të rrallë, prodhimi i materialeve magnetike, riciklimi i tyre nga burime të tjera, si edhe montimi apo mirëmbajtja e pajisjeve të prodhimit.
Sipas ekspertëve, kjo masë mund të godasë rëndë Shtetet e Bashkuara, të cilat kanë rezerva të mëdha të elementëve të rrallë, por jo kapacitete të mjaftueshme për t’i përpunuar ato. Pekini, në thelb, po krijon versionin e tij të rregullave kufizuese amerikane që ndalojnë shitjen e pajisjeve për prodhimin e çipave drejt Kinës.
SHBA-të kanë përdorur masa të ngjashme për të ngadalësuar zhvillimin e teknologjisë kineze, veçanërisht në prodhimin e çipave të avancuar për inteligjencën artificiale me përdorim ushtarak. Tani, Kina po godet në pikën më të ndjeshme të industrisë amerikane të elektronikës dhe të armëve.
Elementët e rrallë janë një grup prej 17 elementësh kimikisht të ngjashëm, të domosdoshëm për prodhimin e shumë pajisjeve moderne, nga motorët elektrikë dhe hard disqet kompjuterike, te sistemet e avancuara të armëve dhe avionët. Edhe pse janë të përhapur në natyrë, nxjerrja dhe përpunimi i tyre është shumë i ndërlikuar dhe i rrezikshëm për mjedisin.
Kina mban një pothuajse monopol global në këtë fushë, duke përpunuar mbi 90% të elementëve të rrallë në botë. Sipas Agjencisë Ndërkombëtare të Energjisë (IEA), rreth 61% e prodhimit global dhe 92% e përpunimit kryhet në territorin kinez, një realitet që i jep Pekinit një armë të fortë strategjike në përplasjen tregtare me SHBA-të.